Η αντίφαση ξεπερνιέται εύκολα αν ορίσουμε τον εαυτό ως τον συνειδητό νου, οπότε η εξαπάτηση του εαυτού συνίσταται στην απόκρυψη της αλήθειας από αυτόν. Με ά λλα λόγια, είναι εφικτή η ταυτόχρονη αποθήκευση αληθών και ψευδών πληροφοριών, εφόσον η αλήθεια αποθηκεύεται στον ασυνείδητο νου και το ψέμα στον συνειδητό. Μ ερικές φορές αυτό αφορά δραστηριότητες του συνειδητού νου, όπως η ενεργητική καταστολή της μνήμης, αλλά οι διαδικασίες καθ’ εαυτές είναι συνήθως ασυνείδητες — χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν στρεβλώνουν τη συνειδητή αντίληψή μας. Συνειδητό νου (χωρίς δυνατότητα αυτεπίγνωσης, ως επί το πλείστον) διαθέτουν και τα περισσότερα ζώα, υπό την έννοια ενός «λαμπτήρα» που παραμένει αναμμένος όσο το ζώο βρίσκεται σε εγρήγορση και του επιτρέπει να επικεντρώνει την προσοχή του στον εξωτερικό κόσμο μέσω των αισθητήριων οργάνων του. Επομένως, το κρίσιμο στοιχείο στον ορισμό της αυτοεξαπάτησης είναι ο αποκλεισμός της αληθούς πληροφορίας από τη συνείδηση και η διατήρησή της, αν διατηρείται καν, σε διαβαθμίσεις ασυνειδησίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, είναι πιθανόν να μην αποθηκευτεί καμία εκδοχή της αλήθειας. Λυτό που εκ πρώτης όψεως φαντάζει παράλογο και χρήζει εξήγησης είναι η αποθήκευση της ψευδούς πληροφορίας στον συνειδητό νου. Τι θα μπορούσε να εξυπηρετεί αυτό; Θ α υπέθετε κανείς ότι, αν χρειαζόταν οπωσδήποτε να αποθηκεύουμε αληθείς και ψευδείς εκδοχές του ίδιου συμβάντος ταυτόχρονα, τότε θα αποθηκεύαμε την αληθή εκδοχή στον συνειδητό νου, ώστε να επωφεληθούμε από τα πλεονεκτήματα της συνείδησης (όποια και αν είναι αυτά), και θα καταχωνιάζαμε με ασφάλεια την ψευδή πληροφορία κάπου βαθιά «στο υπόγειο».

Κατά παρόμοιο τρόπο, η νευρικότητα εντείνει τις ασυναίσθητες νευρικές κινήσεις, ενώ το γνωστικό φορτίο τις περιορίζει. Και πάλι, αντίθετα απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς, οι απατηλές ενέργειες συχνά συνοδεύονται από μ ε ιω μ έ ν ε ς νευρικές κινήσεις. Επιπλέον, οι άνδρες κάνουν λιγότερες χειρονομίες όταν ψεύδονται, ενώ τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες έχουν την τάση να συνοδεύουν τον λ ό ­ γο τους με μακρύτερες παύσεις όταν παραπλανούν, φ αινόμενα που επίσης συνάδουν με τις συνέπειες του αυξημένου γνωστικού φορτίου. Έτυχε πρόσφατα να γίνω μάρτυρας ενός ευτράπελου παραδείγματος αυτού του φαινομένου όταν, έξω από το σπίτι μου στην Τζαμάικα, εμφανίστηκε ξαφνικά ένας νεαρός επάνω σε μοτοσικλέτα, με πρόθεση (απ’ ό,τι φαινόταν) να μου αποσπάσει χρήματα ή να με ληστέψει. Τον ρώτησα πώς τον έλεγαν. «Στιβ», μου απάντησε. «Και το επώνυμό σου;». Παύση. «Τόση ώρα θέλεις για να θυμηθείς το επώνυμό σου;». Ό σο γρήγορα μπορείς να πεις «Τζόουνς», αποκρίθηκε: «Τζόουνς». Ώ στε τον έλεγαν «Στιβ Τζόουνς» — ένα όχι απίθανο ονοματεπώνυμο για τα δεδομένα της Τζαμάικας, αν και λιγότερο πιστευτό από το αληθινό, το οποίο, όπως αποδείχθηκε, ήταν Ο μάρ Κλαρκ. Το αυξημένο γνωστικό φορτίο πρόδωσε αμέσως το ψέμα του. Παρ’ όλα αυτά, όπως δείχνουν πρόσφατες έρευνες, τα ψέματα δεν συνοδεύονται απαραιτήτως από βραδύτερες λεκτικές αποκρίσεις.

Όλα εξαρτώνται από το είδος του ψέματος. Πιο εύκολα αρνείται κανείς ένα συμβάν παρά ομολογεί την αλήθεια για αυτό, ενώ κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τα καλοδουλεμένα ψέματα. Η εξαπάτηση μπορεί επίσης να αποκαλυφθεί από την προσπάθεια άσκησης ελέγχου στον εαυτό. Ένα καλό παράδειγμα παρέχει το ύψος της φωνής. Στους απατεώνες, ο τόνος της φωνής είναι κατά κανόνα υψηλότερος του συνηθισμένου. Πρόκειται για ένα γενικό εύρημα που αποτελεί φυσική συνέπεια του στρες ή της προσπάθειας.  Παραδείγματος χάριν, ένας άνδρας που προσπαθεί να αποκρούσει την κατηγορία ότι διατηρεί παράνομο δεσμό με κάποια γυναίκα ονόματι Σέρι, ενδέχεται να ακούσει αισθητά οξύτερη τη φωνή του στην αναφορά του ονόματός της: «Νομίζεις πώς βρίσκομαι με τη ΣΕρι;». Ε, τις είχα τις υποψίες μου, αλλά μόλις μου έδωσες έναν επιπλέον λ ό ­ γο να το πιστεύω. Ένα άλλο παράπλευρο φαινόμενο στην καταστολή της συμπεριφοράς είναι οι δραστηριότητες μετατόπισης. Σύμφωνα με την κλασική περιγραφή της ηθολογίας — του επιστημονικού κλάδου που μελετά τη ζωική συμπεριφορά στο φυσικό περιβάλλον— , πρόκειται για ανακόλουθες κινήσεις που εμφανίζονται συνήθως όταν διεγείρονται ταυτόχρονα δύο αντιπθέμενα κίνητρα. Εφόσον καμία από τις δύο παρορμήσεις δεν μπορεί να ικανοποιηθεί, η εγκλωβισμένη ενέργεια μπορεί να ενεργοποιήσει κάποια άσχετη συμπεριφορά, όπως μια μυϊκή σύσπαση. Για τον λόγο αυτό, οι δραστηριότητες μετατόπισης στα πρωτεύοντα θεωρούνται αξιόπιστοι δείκτες στρες. Κάποτε επιχείρησα να πω ένα αθώο ψέμα σε μια φιλενάδα μου, την ώρα που πίναμε το ποτό μας σε κάποιο μπαρ, και ένιωσα ξαφνικά τον αριστερό μου βραχίονα να συσπάται. Βγαίναμε ήδη κάμποσο καιρό, οπότε το βλέμμα της στυλώθηκε μεμιάς στη σύσπαση του μπράτσου μου.

Το φαινόμενο επαναλήφθηκε λίγους μήνες αργότερα, α λλά με τους ρόλους να έχουν αντιστραφεί. Αν ήταν αγώνας τένις, κάθε φορά ο διαιτητής θα φώναζε: «Πλεονέκτημα στον αντίπαλο». Η νευρικότητα μνημονεύεται σχεδόν καθολικά ως παράγοντας συνδεόμενος με την εξαπάτηση, τόσο από εκείνους που προσπαθούν να ανιχνεύσουν την εις βάρος τους απάτη όσο και από τους ίδιους τους απατεώνες, οι οποίοι προσπαθούν να αποτρέψουν την αποκάλυψ ή της. Αυτό εν μέρει οφείλεται στη φύση του πειραματικού πλαισίου, το οποίο, λόγω της ανυπαρξίας αρνητικών συνεπειών από την αποκάλυψη της απάτης, δεν προκαλεί ιδιαίτερη νευρικότητα στα άτομα που συμμετέχουν στο πείραμα. Πέραν αυτού, ακόμη και υπό πραγματικές συνθήκες — σε εγκληματολογικές έρευνες, λόγου χάριν— , αν κάποιος αντιληφθεί ότι θεωρείται ύποπτος, πιθανόν να αισθανθεί νευρικότητα, ασχέτως αν πράγματι ψεύδεται ή όχι. Επιπλέον, επειδή έχουμε συνείδηση ότι η νευρικότητα μπορεί να αποκαλύψει την εξαπάτηση, δεν αποκλείεται να διαθέτουμε ισχυρούς μηχανισμούς καταστολής της — ιδίως οι καθ’ έξιν ψεύτες.

Το πεδίο βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα και δίχως άλλο θα διαπράξω πολλά λάθη· αλλά, αν οι υποκείμενες παραδοχές είναι ορθές και συνδέονται, μέσω ενδείξεων και λογικών συλλογισμών, με την υπόλοιπη επιστήμη. Τα δυναμικά χαρακτηριστικά της εξαπάτησης και της ανίχνευσής της έχουν μελετηθεί σε πλήθος διαφορετικών ειδών (Κεφάλαιο 2). Μάλιστα, τέτοιες έρευνες έχουν ένα σημαντικό πλεονέκτημα: ότι μπορούμε να διακρίνουμε σε ά λλα είδη πράγματα που δυσκολευόμαστε να διακρίνουμε στο δικό μας. Ο ι έρευνες αυτές έχουν συμβάλει στην αξιόλογη διεύρυνση των διαθέσιμων δεδομένων, αποκαλύπτοντας ορισμένες σημαντικές γενικές αρχές. Ένα κομβικό εύρημα, λόγου χάριν, είναι ότι ο απατεώνας και ο εξαπατώμενος εγκλωβίζονται σε έναν συνεξελικτικό αγώνα, ο οποίος συμβάλλει στη συνεχή βελτίωση των εκατέρωθεν προσαρμογών. Μια τέτοια προσαρμογή είναι η νοημοσύνη καθ’ εαυτήν. Διαθέτουμε πλέον σαφή και κατηγορηματικά πειστήρια ότι η εξαπάτηση και η ανάγκη ανίχνευσής της έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην εξέλιξη της νοημοσύνης. Ό σο και αν ακούγεται οξύμωρο, η ανειλικρίνεια υπήρξε το αμόνι επί του οποίου σφυρηλατήθηκαν τα νοητικά εργαλεία της αλήθειας.

Όσον αφορά τους υποκείμενους μηχανισμούς της εξαπάτησης, ορισμένες ενδιαφέρουσες έρευνες στο πεδίο της νευροφυσιολογίας έχουν δείξει ότι η συμπεριφορά μας πηγάζει συνήθως από τον ασυνείδητο νου, με τον συνειδητό νου να περιορίζεται σε ρόλο καθυστερημένου παρατηρητή (Κεφάλαιο 3). Η αδρανοποίηση εγκεφαλικών περιοχών που σχετίζονται με την εξαπάτηση βελτιώνει την ποιότητά της, ενώ είναι δυνατόν να επιτευχθεί συνειδητή καταστολή της μνήμης με αναστολή της εγκεφαλικής δραστηριότητας στις συναφείς περιοχές. Τα ευρήματα ενός κλασικού πειράματος δείχνουν ότι συχνά αναγνωρίζουμε τη φωνή μας ασυνείδητα, αλλά δεν την αναγνωρίζουμε συνειδητά — και ότι η τάση μας αυτή μπορεί να χειραγωγηθεί. Μια άλλη σημαντική ιδέα είναι εκείνη της «επαγόμενης αυτοεξαπάτησης», κατά την οποία προβαίνουμε σε ενέργειες αυτοεξαπάτησης που μας έχουν επιβληθεί. Στο ίδιο κεφάλαιο εξετάζεται και απορρίπτεται η πιθανότητα να αποτελεί η αυτοεξαπάτηση έναν καθαρά αμυντικό μηχανισμό βελτίωσης της ψυχικής μας διάθεσης — με εξαίρεση ίσως κάποια φαινόμενα αυτοεξαπάτησης που φαίνεται να ωφελούν ευθέως τον εαυτό χωρίς να ξεγελούν τους ά λλους (ένα ενδιαφέρον σχετικό παράδειγμα παρέχει η δράση των εικονικών φαρμάκων). Η λογική μας έχει ιδιαίτερη ισχύ στην περίπτωση των οικογενειακών και των σεξουαλικών αλληλεπιδράσεων (Κεφάλαια 4 και 5), οι οποίες ενέχουν τόσο συγκρουσιακός όσο και συνεργατικές διαστάσεις γύρω από την αναπαραγωγή — τον πρώτιστο στόχο των έμβιων όντων. Οι οικογενειακές αλληλεπιδράσεις συντελούν στον διχασμό του εαυτού σε ένα μητρικό και ένα πατρικό ήμισυ, επιφέροντας μια εσωτερική σύγκρουση, η οποία χαρακτηρίζεται από ποικίλα φαινόμενα εξαπάτησης.

Οι σεξουαλικές αλληλεπιδράσεις, ομοίως, κατατρύχονται από συγκρούσεις — και από φαινόμενα εξαπάτησης και αυτοεξαπάτησης— σε κάθε βήμα, από το στάδιο της απλής ερωτοτροπίας έως το στάδιο των μακροχρόνιων συμβιωτικών σχέσεων. Επιπλέον, υπάρχει στενή σύνδεση ανάμεσα στον νου και στο ανοσοποιητικό μας σύστημα, με αποτέλεσμα τα φ αινόμενα αυτοεξαπάτησης να έχουν σημαντικές ανοσιακές επιδράσεις, κάτι που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε αν θέλουμε να κατανοήσουμε εις βάθος τις βιολογικές προεκτάσεις των νοητικώ ν δραστηριοτήτω ν μας (Κεφ άλαιο 6). Έχει επίσης αναπτυχθεί ένα ολόκληρο επιστημονικό πεδίο, η κοινωνική ψυχολογία, το οποίο διερευνά πώς ο νους στρεβλώνει τις πληροφορίες που λαμβάνει, αρχικά αποφεύγοντας την αλήθεια και στη συνέχεια κωδικεύοντας, απομνημονεύοντας, εκλογικεύοντας και τελικά δηλώνοντας αναλήθειες στους άλλους — από το ένα άκρο του φάσματος έως το άλλο (Κεφάλαιο 7). Στους κρίσιμους μηχανισμούς συγκαταλέγονται η άρνηση, η προβολή και οι ατέρμονες προσπάθειες άμβλυνσης της γνωστικής ασυμφωνίας  Αναλύοντας το φαινόμενο της αυτοεξαπάτησης φ ω τίζουμε πολλές όψεις της καθημερινής ζωής (Κεφάλαιο 8), είτε οι ενδείξεις εδράζονται στην προσωπική εμπειρία είτε στον ασυνείδητο νου, οπότε αποκαλύπτονται μόνο ύστερα από προσεκτική εξέταση. Ένα παράδειγμα από την καθημερινή ζωή στο οποίο αφιερώνεται ένα ολόκληρο κεφάλαιο είναι τα αεροπορικά και τα διαστημικά δυστυχήματα, διότι επιτρέπουν το κόστος της αυτοεξαπάτησης να μελετηθεί ενδελεχώς υπό σχεδόν ελεγχόμενες συνθήκες (Κεφάλαιο 9)·

Η αυτοεξαπάτηση συνδέεται στενά με τα αναληθή ιστορικά αφηγήματα — δηλαδή, τα ψέματα που λέμε στον εαυτό μας για το παρελθόν μας, με σκοπό συνήθως την αυτοσυγχώρεση ή την ωραιοποίηση της αυτοεικόνας μας (Κεφάλαιο ίο). Παίζει επίσης μεγάλο ρόλο στην εξαπόλυση απρόκλητων πολεμικών επιθέσεων (Κεφάλαιο ιι) και αλληλεπιδρά σημαντικά με τη θρησκεία, η οποία δρα ταυτόχρονα ω ς αντίδοτο α λλά και ως καταλύτης της (Κεφάλαιο 12). Δεν προξενεί έκπληξη ότι τα μη θρησκευτικά συστήματα σκέψης — από τη β ιολογία έως τα οικονομικά και την ψυχολογία— επηρεάζονται από την αυτοεξαπάτηση σύμφωνα με έναν απλό κανόνα: όσο εντονότερη κοινωνική διάσταση έχει ένας επιστημονικός κλάδος τόσο περισσότερο δυσχεραίνεται η ανάπτυξή του λόγω της αυτοεξαπάτησης (Κεφάλαιο 13). Τέλος, ως άτομα, μπορούμε να διαλέξουμε αν θα αντιπαλέψουμε τις αυταπάτες μας ή αν θα τις ενστερνιστούμε. Προσωπικά διαλέγω να αντιταχθώ στις δικές μου — με άκρως περιορισμένη επιτυχία έως τώρα (Κεφάλαιο 14). Ενίοτε είναι απαραίτητο να έρθουν στο φως ποικίλες λεπτομέρειες πριν επιδιωχθεί η ενδελεχής εξέταση του ζητήματος, καθώς, δεδομένης της πολυπλοκότητας των στρατηγικών εξαπάτησης και της γενικότερης άγνοιάς μας γύρω από τη φυσιολογία των μηχανισμών της αυτοεξαπάτησης, συχνά διαπιστώνουμε ότι μας λείπουν σημαντικά αποδεικτικά στοιχεία.

Ό ταν λέω ότι η εξαπάτηση παρατηρείται σε όλα τα επίπεδα της ζωής, εννοώ ότι σε αυτήν επιδίδονται κάθε λογής οργανισμοί, από ζώα και φυτά έως βακτήρια και ιούς. Η απάτη βρίσκεται παντού. Ευδοκιμεί ακόμη και εντός του γονιδιώματός μας, όπου εγωιστικά γενετικά στοιχεία χρησιμοποιούν μοριακές τεχνικές εξαπάτησης προκειμένου να προαγάγουν την αναπαραγωγή τους εις βάρος άλλων γονιδίων. Εισδύει σε όλες τις θεμελιώδεις σχέσεις των ζωντανών οργανισμών: στη σχέση ανάμεσα στο παράσιτο και στον ξενιστή, στον θηρευτή και στο θήραμα, στο φυτό και στο ζώο, στο αρσενικό και στο θηλυκό, στο άτομο και στον γείτονά του, στον γονέα και στο παιδί, ακόμη και στη σχέση του οργανισμού με τον εαυτό του. Οι ιοί και τα βακτήρια συχνά εξαπατούν ενεργά τον ξενιστή τους προκειμένου να διασφαλίσουν την είσοδό τους στον οργανισμό του.

Η κρίσιμη στιγμή ήταν όταν αντιλήφθηκα ότι η σύγκρουση μεταξύ γονέων και παιδιών δεν αφορούσε μόνο το μέγεθος της παρεχόμενης γονικής επένδυσης αλλά και τη συμπεριφορά των παιδιών. Μ όλις άρχισα να αντιμετωπίζω τη συμπεριφορά των παιδιών ως πεδίο σύγκρουσης, δεν ήταν δύσκολο να φανταστώ τους γονείς να μετέρχονται μέσα εξαπάτησης. Αντιστοίχως, μπορεί κανείς να φανταστεί τους γονείς όχι μόνο να εξαπατούν τον εαυτό τους, αλλά και να επιβάλλουν την αυτοεξαπάτηση στα παιδιά τους — προς ζημία του παιδιού και όφελος του γονέα. Στο κάτω κάτω, ο γονέας βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση: είναι πιο μεγαλόσωμος και δυνατός, ελέγχει ζωτικούς πόρους και διαθέτει μεγαλύτερη εμπειρία στην τέχνη της αυτοεξαπάτησης. Στη γενική διατύπωσή του, το επιχείρημα λέει ότι εξαπατούμε τον εαυτό μας προκειμένου να μπορέσουμε αποτελεσματικότερα να εξαπατήσουμε τους άλλους. Στην προσπάθειά μας να ξεγελάσουμε τους γύρω μας, οργανώνουμε την εσωτερική μας πληροφόρηση με κάθε λογής απίθανους τρόπους — και κατά μεγάλο μέρος ασυνείδητα. Ξεκινώντας από την απλή προκειμένη ότι η αυτοεξαπάτηση έχει πρωτίστως επιθετική λειτουργία, μπορούμε να οικοδομήσουμε μια επιστημονική θεωρία για αυτήν.

Στο ανθρώπινο είδος, η εξαπάτηση και η αυτοεξαπάτηση αποτελούν δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Αν περιορίσουμε την έννοια της εξαπάτησης αποκλειστικά στη συνειδητή εξαπάτηση — στα εξόφθαλμα ψεύδη— , τότε θα παραβλέψουμε την πολύ ευρύτερη κατηγορία της ασυνείδητης εξαπάτησης, στην οποία συγκαταλέγεται η αυτοεξαπάτηση. Αν, πάλι, μελετήσουμε την αυτοεξαπάτηση χωρίς να αναγνωρίσουμε ότι πηγάζει από την προσπάθεια εξαπάτησης των άλλων, θα παραβλέψουμε την κύρια λειτουργία της. Σε τέτοια περίπτωση, κινδυνεύουμε να εκλογικεύσουμε τη φύση της αυτοεξαπάτησης ως αμυντική, όταν στην πραγματικότητα είναι συνήθως επιθετική. Στο παρόν βιβλίο θα αντιμετωπίσουμε την εξαπάτηση και την αυτοεξαπάτηση ως ένα ενιαίο φαινόμενο, με τις δύο συνιστώσες να αλληλοτροφοδοτούνται.

Αν στο πλαίσιο της βιολογικής προσέγγισης το «πλεονέκτημα» ορίζεται υπό όρους επιβίωσης και αναπαραγωγής, στο πλαίσιο της ψυχολογικής προσέγγισης συχνά ορίζεται ως ένα αίσθημα περισσότερης ευτυχίας ή ευεξίας. Η αυτοεξαπάτηση υπηρετεί την ανάγκη μας να νιώθουμε ωραία, έναν στόχο που επιτυγχάνουμε καλύτερα όταν κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας. Ό πως θα δούμε, υπάρχει μια δόση αλήθειας σε αυτό, α λλά όχι μεγάλη. Από τη σκοπιά της βιολογίας, η κύρια αντίρρηση έχει ως εξής: Αν, όπως αναμένεται, η ευτυχία υπηρετεί την επιβίωση και την αναπαραγωγή, τότε γιατί να εναποθέσουμε τη διασφάλιση της ευτυχίας μας σε έναν τόσο αναξιόπιστο και δυνητικά δαπανηρό μηχανισμό όσο η αυτοεξαπάτηση;

Η εξαπάτηση του εαυτού κοστίζει. Βασίζουμε τις συνειδητές μας ενέργειες σε ψευδή δεδομένα, γεγονός που μπορεί κάλλιστα να αποβεί εις βάρος μας, όπως θα διαπιστώσουμε επανειλημμένα στο παρόν βιβλίο. Είτε πρόκειται για αεροπορικά δυστυχήματα, απρόκλητους επιθετικούς πολέμους, προσωπικές ερωτικές αποτυχίες, οικογενειακές διαμάχες ή οτιδήποτε άλλο, θα δούμε ξανά και ξανά ότι η αυτοεξαπάτηση συνεπιφέρει το αναμενόμενο κόστος της αποκοπής από την πραγματικότητα — αν και, αλίμονο, ενδέχεται οι άλλοι να επωμίζονται δυσανάλογα υψηλό μερίδιο του κόστους της δικής μας αυτοεξαπάτησης, την ώρα που τα οφέλη, όποια και αν είναι αυτά, τα απολαμβάνουμε ως επί το πλείστον εμείς. Ποια είναι, λοιπόν, τα βιολογικά πλεονεκτήματα της αυτοεξαπάτησης; στην αναπαραγωγή; Το βασικό επιχείρημα του βιβλίου είναι ότι η κινητήρια δύναμη που κρύβεται πίσω από την εξέλιξη της αυτοεξαπάτησης είναι η υπηρέτηση της εξαπάτησης — ότι, δηλαδή, ξεγελώντας τον εαυτό μας καταφέρνουμε να ξεγελάμε καλύτερα τους άλλους. Επιπλέον, η αυτοεξαπάτηση μειώνει το γνωστικό φορτίο των απατηλών συμπεριφορών, α λλά και παρέχει ένα πρόσφορο μέσο άμυνας απέναντι στην ενδεχόμενη αποκάλυψη της εξαπάτησης («Δεν ήξερα τι έκανα!»). Αφ ενός η αυτοεξαπάτηση συμβάλλει στο να μην εκπέμπονται τα σήματα που συνοδεύουν τη συνειδητή εξαπάτηση, αποτρέποντας έτσι την αποκάλυψη της απάτης· αφετέρου οι γνωστικές λειτουργίες επιβαρύνονται λιγότερο από την εξαπάτηση όταν η αλήθεια παραμένει στο μη συνειδητό μέρος του νου. Με άλλα λό ­ για, ο εγκέφαλος μπορεί να λειτουργήσει αποδοτικότερα όταν δεν έχει επίγνωση των υποκείμενων αντιφάσεων.

Τέλος, αν το άτομο δεν έχει επίγνωση των απατηλών πράξεών του, τότε, σε περίπτωση που αυτές γίνουν αντιληπτές, μπορεί ευκολότερα να δικαιολογηθεί στους άλλους υποστηρίζοντας ότι δεν είχε πρόθεση να εξαπατήσει. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, η αυτοεξαπάτηση μπορεί να προσδώσει στο άτομο κάποιο άμεσο προσωπικό πλεονέκτημα, αναβιβάζοντας, τουλάχιστον προσωρινά, τον οργανισμό του σε μια πιο παραγωγική κατάσταση — αν και, τις περισσότερες φορές, τέτοιες προσωρινές αναβιβάσεις δεν οφείλονται σε αυτοεξαπάτηση. Κοντολογίς, στο βιβλίο αυτό θα επιχειρήσω να περιγράφω μια επιστημονική προσέγγιση του φαινομένου της αυτοεξαπάτησης, η οποία να θεμελιώνεται σε προϋπάρχουσες επιστημονικές — εν προκειμένω, βιολογικές— γνώσεις. Στις σελίδες του θα επιχειρήσω να αναπτύξω τις σημαντικότερες διαστάσεις του όλου ζητήματος.